Ævintýramynd

Ofurhetjur eru alls staðar, en af öllu því ógrynni sem til er af slíkum bíómyndum og myndabálkum hefur aldrei neinu tekist til í líkingu við það sem þursarnir hjá Marvel kvikmyndaverinu hafa náð að dæla út síðustu tíu árin. Margt smátt hefur orðið að mjög stóru frá því að þetta hófst sumarið 2008 með Iron Man og The Incredible Hulk og hefur nú þróast í risastóra seríu sem samanstendur af nítján (bráðum tuttugu plús…) myndum sem saman tengjast í einn þéttpakkaðan kvikmyndaheim.

Í stuttu máli má segja að Avengers: Infinity War marki eins konar endastöð heilla átján bíómynda, þó í rauninni megi fullyrða að hún gangi upp sem sjálfstæð saga í þeim skilningi að það getur hver sem er notið hennar án þess að vinna alla heimavinnuna. Hins vegar er heildin til þess sniðin að verðlauna (og refsa, í sumum tilfellum) hörðustu aðdáendum, sem ættu ekki að verða fyrir vonbrigðum.

Aðstandendur Marvel-heimsins leyfa sér að taka nokkra sénsa og beita dekkri skuggum en nokkru sinni fyrr. Allan tímann ríkir samt orka og fjör og ríkir sjálfsöryggi aðstandenda fyrir efninu í metnaðinum. Þetta er mynd sem veit hvað hún er, handa hverjum hún er og gengur upp sem lifandi hasarblað í orðsins fyllstu merkingu. Myndin er dökk, dramatísk, epísk, óútreiknanleg og hressilega yfirdrifin frá byrjun til enda.

Frekar en að rekja söguþráðinn er betra að draga andann djúpt til að telja upp nöfn helstu hetja sem hér safnast saman í veisluna; Þór, Stark, Rogers, Banner, Romanoff, Doctor Strange, Spider-Man, Black Panther, Star-Lord ásamt sinni fjölskyldu. Þetta eru einungis þau sem hafa fengið að spreyta sig í eigin bíómynd eða nokkrum. Bætist svo við heill her smærri hetja, ástvina og illmenna.

Að halda svona mörgum boltum á lofti er ekkert grín, sérstaklega þegar geirinn hefur sýnt ýmis fordæmi um það að meira þýði ekki alltaf betra.

Má vera að erfitt sé að halda tölu á persónufjöldanum, en atburðarásin er sem betur fer sáraeinföld. Allar hetjur sem ein snúa bökum saman með sameiginlegt markmið í huga: að stöðva stóra, fjólubláa geimveru að nafni Thanos frá alheimsyfirráðum. Hver stórleikarinn á fætur öðrum keppist um skjátímann en samt virðast flestir fá sín móment til að skína og finna aðstandendur fínar leiðir til þess að þræða þessu öllu saman í hnitmiðaða heild.

Myndin er hundlöng en ekki leiðinleg í eina mínútu ef brellubíó, hressar fígúrur, óvæntir glaðningar og léttdramatískur heimsendafílingur er manni að skapi. Hnyttin orðaskipti persóna og uppákomur halda fjörinu gangandi og það meira. Víða verður deilt um það hver helsti senuþjófur myndarinnar er.

Oft fær maður á tilfinninguna að ekkert hafi almennilegar afleiðingar í þessari seríu, en Infinity War umturnar því öllu, enda öll myndin ekki um neitt nema fórnir og afleiðingar, líkamlegar og andlegar. Illmennum þessara mynda hefur áður verið ábótavant og þunn (þó Michael B. Jordan hafi verið undantekning í Black Panther) en yfirvegaði, tragíski og manneskjulegi Thanos hittir alveg í mark. Við höfum oft séð týpuna hans áður í bíómyndum, en Thanos er marglaga og gerður að meiru en stöðluðum teiknimyndaskúrk.

Ef eitthvað þá mætti vera meira af Thanos sem undirstrikar bæði hvað það eru margir boltar á lofti í handritinu og líka hvað Brolin er sterkur og eftirminnilegur undir öllu stafræna gervinu sem á tíðum minnir á Bruce Willis í fjólubláu Homer Simpson-gervi.

Vissulega smellur ekki allt hispurlaust saman, enda of mikið um að vera til að einhver aðili hverfi ekki í bakgrunninn eða einhver dramatík lendi ekki alveg. Myndin gæti ruglað suma verulega sem koma kaldir að henni og eru þeir líklegri til þess að geispa yfir fjórtándu hasarsenunni eða fyrr á meðan allir sem hafa myndað sér einhverja tengingu við karakterana fá orkusprautu beint í æð með magnandi látunum. Heimsendir hefur venjulega þau áhrif að tóna niður húmor hinna kaldhæðnustu karaktera, en stundum gengur Infinity War fulllangt í brandaramagninu. En við öðru var aldrei að búast.

Infinity War gerir þó nákvæmlega það sem hún á að gera fyrir sinn hóp: skemmtir, sjokkerar og mögulega grætir einhverja. Hún er drekkhlaðin hasar og skemmtilegu samspili á milli ólíkra leikara. Hvert sem næsti kafli fer er ég mjög feginn að þessi standi eins og hún er, enda umdeilanlega sú sterkasta úr allri kanónunni síðan fyrsta Guardians kom út.

Besta senan:
Seinustu 5 mínúturnar (fyrir kredits) + Gamoru-kommentið hjá Drax.

Ready Player One gerist í dystópískri framtíð þar sem nánast takmarkalaus sýndarveruleiki er orðinn að stærstu fíkn mannkynsins. Í þessum dýnamíska flóttaheimi sem nefnist Oasis geta allir tapað sér í eigin sköpunargleði, lifað fantasíur sínar, litið út hvernig sem það vill og kjaftað út í hið óendanlega um „eitís“ bíómyndir.

Athyglisvert er að Steven Spielberg taki að sér poppkúltúrdrifna ævintýramynd þar sem rósarrauðum glampa er varpað á stóran og mótandi áratug fyrir vestræna dægurmenningu, sérstaklega þar sem Spielberg hafði sjálfur spilað gríðarlegan þátt í bandarískum poppkúltúr þá og hvernig hann mótaðist í bíógeiranum.

Af þessum ástæðum ætti Ready Player One að vera algjör negla fyrir leikstjórann, en það er eins og hann nái aldrei að átta sig á því hvað myndin á að vera; Hvort hún sé viðvörunarsaga um tengsl okkar við tæknina og flóttaleiðir í gegnum miðla (t.d. tölvuleiki, bíómyndir, tónlist o.s.frv.) eða stórt ástarbréf til nostalgíu, sköpunar, tækni og samveru.

Segja má að skiptar skoðanir séu á því hvort metsölubókin Ready Player One eftir Ernest Cline sé fyrirmyndar dæmi um póstmóderníska krufningu á „eitís” nostalgíu eða sjálfumglöð tilvísunartjara. Hvort það sé til hins betra eða verra er bíómyndin allavega mjög ólík uppruna sínum (þrátt fyrir að höfundurinn sjálfur eigi þátt í handritinu); hún er einfaldari og einlægari, þó kjarninn sé hinn sami. Aðdáendur bókarinnar skulu samt setja þann fyrirvara á að mikið sé búið að rótera í bókinni, sem geta verið stuðandi fréttir fyrir suma.

Við kynnumst allavega Wade Watts; feimnum, hversdagslegum dreng í raunheiminum (búsettur í skemmtilega hönnuðu fátækrahverfi sem kallast „Staflarnir“) en í Oasis-heiminum – þar sem stafrænu möguleikarnir eiga sér engin mörk – er hann sjálfsöruggur töffari undir nafninu Parzival sem ekur um á túrbóhlöðnum DeLorean, elskar John Hughes og klæddur sparifötunum frá Buckaroo Banzai.

Eins og mörg okkar, vonar Wade að það sé meira í líf hans spunnið, að eitthvað stærra bíði hans. Við þekkjum öll þessa sögu, en framvindan fylgir meira eða minna sögu þrautaleiks. Í Oasis-heiminum snýst allt um að finna þrjá falda hluti sem skapari leiksins skildi eftir fyrir andlát sitt. Hver sem finnur þessa hluti fær fullt yfirráð yfir heiminum og mun því baráttan um framtíð raunheimsins eiga sér stað í sýndarveruleika.

Það fylgir vissulega mynd sem einblínir svona mikið á „páskaeggjaleit” að hún er hlaðin alls konar páskaeggjum; tilvísunum, földum fígúrum og góðgætum. Hópasenurnar í Oasis-heiminum verða allavega lengi grandskoðaðar í framtíðinni af áhorfendum með aðstoð pásutakkans.

Einn hængur við Ready Player One er hvernig heildin spilast út þegar tilvísanirnar og tengingarnar við poppkúltúr raunheimsins eru strípaðar burt, því þá stendur óskaplega lítið eftir annað en klisjukennd og óvenjulega venjuleg þrautasaga, þó vel gerð sé.

Handritið virðist ekkert merkilegt hafa að segja um þau mótunaráhrif sem dægurmenning hefur á okkur, né hvað það raunverulega þýðir að vera háður heilum öðrum pixlaheimi eða hvernig við tengjumst fólki gegnum þá. Heimurinn utan Oasis er sömuleiðis ekki nægilega vel skoðaður og hefði betur mátt fara út í gangverk þessa samfélags sem er límt saman á sýndargleraugum.

Þrátt fyrir óvenju litlausa og grámyglulega litapallettu (sem gerir þrívíddinni enga greiða) er Ready Player One vel gerð fyrir allan peninginn, frá tæknibrellum til hljóðvinnslu. Spielberg hefur átt miklu betri daga, en jafnvel þó hann væri algjörlega á sjálfsstýringu væri hann betri en flestir leikstjórar sem sérhæfa sig í hasarbyggingu eða ævintýrum. Í fáeinum tilfellum í Ready Player One finnur maður fyrir gamla góða, væmna Spielberg og að hluta til þeim sama og færði okkur hina bráðskemmtilegu Tinnamynd fyrir fáeinum árum.

Spielberg gætir þess samt að týna sér aldrei í tilvísunarblætinu, enda sjálfsagt að poppkúltúr níunda áratugarins tali ekki eins sterkt til hans æskuminninga. Áhorfandinn finnur fyrir ákveðinni fjarlægð frá leikstjóranum, en það er að vísu ein undantekning þar sem hann sækir í gamla vin sinn Kubrick með nýstárlegu „bíómixi”, sem er í senn hugmyndaríkasti hluti myndarinnar. Fyrir utan það fáum við reyndar geggjaða kappaksturssenu sem er til þess gerð að kitla ákveðnar nördataugar, sem gerist ósjálfrátt þegar DeLorean-bíllinn, King Kong og grameðlan úr Jurassic Park sameinast í einn kafla.

Ty Sheridan er ágætur sem Wade og virðist fátt geta að því gert hvað aðalpersónan er tvívíð og óspennandi, en svo koma t.d. Ben Mendelsohn, Olivia Cooke og Mark Rylance og setja meira púður í þetta. Mendelsohn er skemmtilega púkalegur sem minnimáttar stereótýpa (fyrirtækjaharðstjóri sem er vondur vegna þess að hann vill bara græða og tengir sig hvorki við tónlist né bíómyndir), Cooke hefur sitt hlass af persónutöfrum og Rylance spilar rullu krúttboltans alla söguna, enda persóna hans með stærsta hjarta myndarinnar.

Ready Player One er varla mynd til þess að rakka niður fyrir holur í söguþræði, en að því sögðu eru sumar lausnirnar í handritinu klunnalegar, þar á meðal hvernig vissar persónur leysa þrautir.

Ástarsagan heldur líka ekki alveg vatni og þjáist heildin grátlega fyrir það hvað Cooke er miklu athyglisverðari persóna heldur en Sheridan. Það er athyglisverð ádeila undir yfirborðinu en Spielberg virðist eingöngu stefna að fjörugu léttmeti, eða ruslfæði með sterkum vonargljáa réttar sagt, að hætti gamla skólans.

Í versta falli höfum við hér Spielberg í meðalgóðum gír, í besta hið prýðilegasta poppkornsbíó sem ætti að brúa eitt eða tvö kynslóðabil á meðan því stendur. Svo er alltaf jákvætt þegar fylgir með aukin vitundarvakning fyrir klassíkinni Buckaroo Banzai hjá yngri hópunum. Það er fyrir öllu.

Besta senan:
„I had to watch it through my fingers“.