Gaman(með drama-)mynd

Segja má að frumraun Benedikts Erlingssonar í kvikmyndagerð, Hross í oss, hafi alls ekki verið allra. Sumir áhorfendur sáu í henni frumlegt, séríslenskt listaverk, aðrir samansafn flottra en flatra stuttmynda. Hins vegar hefur tilraunasemi Benedikts verið minnisverð og áhugi hans fyrir nýjum vinklum í frásagnarformi og tengsl manneskjunnar við náttúru og eðli. Kona fer í stríð kemur aðeins inn á þann hluta, með skelmislegum og hádramatískum brag, fínum boðskap, firnasterkri lykilpersónu og breiðu úrvali gamanleikara í kaupbæti.

Auga leikstjórans fyrir grípandi uppsetningum og landslagsrömmum skrifast að mörgu leyti á tökumanninn Bergstein Björgúlfsson, en vinnubrögð hans marka eitt beittasta vopnið sem leikstjórinn hefur. En að sinni deilir hann þeim heiðri með kjarnaleik Halldóru Geirharðsdóttur.

Hugmyndin um fjallkonuna sem þjóðartákn íslendinga tengist rómantísku stefnunni og hugmyndinni um móður jörð. Halldóra leikur hina viðkunnanlegu Höllu, kórstjóra og laumulegan aðgerðarsinna sem í upphafi sögu fremur skemmdir á raflínum sem leiða að álverinu í Straumsvík. Brögð hennar hafa skapað mikinn usla í innlendri og erlendri pressu en hingað til hefur enginn grunað hana. Spennan og gæslan magnast með hverri aðgerð og í miðju alls þess kemst hún að tilvist munaðarlausrar stúlku í Úkraínu. Þá stendur hún frammi fyrir því að bjarga annaðhvort stúlkunni og tileinka sér það sem hún þráir eða berjast áfram nafnlaust fyrir sínu réttlæti gagnvart framkomu stóriðja við náttúruna. En ætli sé val um hvort tveggja, móðurhlutverkið og náttúruna?

Hingað til hefur Halldóra aldrei eignað sér kvikmynd með þessum hætti en hér leikur hún einnig tvíburasystur Höllu. Samspil þeirra systra kemur vel út en þessi aukapersóna jaðrar oft við það að vera ódýr „handritslausn“ og hefði mátt spinna meira með hana. Hið sama á við um Juan Camillo Estrada, en hannn vefst reyndar skemmtilega í bratt og þægilegt rennsli sögunnar. Ef út í það er farið er lokasena myndarinnar, þó hún sé táknræn á sinn máta, sama og óþörf.

Myndin fær plússtig fyrir frábæra tónlist en stíllinn gengur stundum fulllangt í því að sýna hljómsveitina eða kórsöngvara í ramma (ekki ósvipað því sem var nýlega gert í báðum Paddington-myndunum). Þetta er hressandi mótíf en verður fljótlega þreytandi, bætir í rauninni engu við nema skrauti og stelur á köflum þrumunni frá öllum þunga.

Jóhann Sigurðarson stelur hverri senu sem skilningsríkur bóndi sem þekkir sína arfleifð. Svo má sjá heilan haug grínleikara dúkka upp í gestahlutverkum. Þetta ýtir enn meira undir kómískan brag myndarinnar fyrir okkur landsmenn á meðan áhorfendur erlendis finna sjálfsagt ekkert fyrir því. Myndin er reyndar cirka tveimur leikurum frá því að teljast sem óbein en dásamleg laumusamkoma Fóstbræðra.

Kona fer í stríð snýst á yfirborðinu um innri baráttu sem ytri, flótta, fórnir, litla sigra og viljann til að þiggja hjálp eða veita. Með frásögnina veður Benedikt í einlægt drama, léttan þriller og gamanfarsa til skiptis og tekst sæmilega til með samsuðunni þegar á heildina er litið. Benedikt og Ólafur Egilsson salta handritið með nokkrum bráðfyndnum uppákomum, vænum predikunum en það er umfram allt mannúðleiki sögunnar og hinn hetjulegi stuðningur sem áhorfandinn sýnir baráttu og togstreitu Höllu sem heldur öllu gangandi.

Besta senan:
Halla vs. dróni

Sannleikurinn er oft merkilegri en skáldskapur, ekki síður þegar átt er við um sannleikann á bakvið merkilegan skáldskap. Ef það er eitthvað sem er óskiljanlegra heldur en töfrandi samsetningin á The Room, þá er það maðurinn á bakvið hana. Tommy Wiseau er, svo vægt sé til orða tekið, einstök (mann?)vera sem fyrir mörgum árum síðan setti sér þau háu markmið að gera dramatíska sögu um svik, baktal… boltaleiki, meiri svik, handahófskennd atvik og gallalausa aðalpersónu, sögu sem kæmi beint frá hjartanu og færi vonandi á Óskarinn. Hann sá meira að segja sérstaklega til þess að myndin héldist í almennum sýningum nógu lengi til þess að eiga séns á þátttöku á hátíðinni.
Hversu dúlló…

Wiseau er svo sannarlega efni í bíómynd, og þökk sé endurminningabókinnarinnar The Disaster Artist var kominn prýðilegur grunnur að slíkri. Þessa sögu stóðst kvikmyndagerðarmaðurinn í James Franco ekki mátið að vaða í.

Reyndar, ef út í það er farið, þá eiga þeir Franco og Wiseau undarlega margt sameiginlegt (fyrir utan truflaða aðdáun á James Dean, sem Franco hefur sjálfur leikið). Báðir eru misskildir listamenn inn við beinið og með mikla þrá til þess að tengjast áhorfendum með nöktum tilfinningum sínum, blörrandi línuna á milli þess að vera óttalausir og hreint ruglaðir. Þó ferill Francos hafi verið farsæll yfir heildina þá gleymist það oft að hann hefur leikstýrt yfir 10 bíómyndum (á tólf árum – án djóks) sem fáir hafa séð, og færri kunnað að meta. Til að snúa lukkunni sér í hag kemur hann þá með sína aðgengilegustu mynd til þessa, sem hlær bæði að og meðmanninum sem feilaði svo stórlega að hann breyttist í óvænta költ-fígúru.

Hér er rakin sagan af kynnum og samskiptum Wiseau við Greg Sestero, einn af aðalleikurum The Room og annan höfund bókarinnar. Við fáum að finna fyrir því hvernig var á bakvið tjöld og lokaðar dyr hjá þessum ólíku mönnum með sameiginlega drauminn: vinsældir – og hvernig óttaleysi Tommys gerði það að veruleika.

Í myndinni fáum við senu þar sem leiklistarkennari segir pent við hr. Wiseau að hann eigi ekki möguleika á öðru en að leika illmenni, eða skrímsli jafnvel. Nemendurnir hlæja að tilraunum og veruleikafirrtum draumum Wisesaus um dramaleik, sem þráir bara hvað mest að hella út sál sína á sviði, eða kameru. Sviðið er einmannalegt en á því stendur maður sem tengir það sem illa hegðun fólks þegar það hlær að öðrum, ómeðvitaður um að seinna meir myndi hann græða milljónir á fólki sem akkúrat bendir og hlær að honum – en af ást.

James Franco tekst hið ótrúlega verkefni að gera Wiseau bæði að skiljanlegum og merkilega mannlegum einstaklingi án þess að fórna dulúðinni og bjartsýnu geimveruárunni sem yfir manninum býr. Franco er gjörsamlega týndur í hlutverkinu og þar af leiðandi rætist úr þessu stórsigur, jafnvel ein besta frammistaða hans frá upphafi. Ekki er það bara vegna þess að maðurinn nær fullkomlega að fanga takta mannsins, heldur nær hann einhvern veginn að gera eitthvað svo miklu meira úr þessu en bara eftirhermu. Og eftirhermur af Wiseau hafa aldrei verið af skornum skammti, enda einn kvótanlegasti maður veraldar.

Að öðru leyti er The Disaster Artist tveggja Franco-bræðra díll. Yngri bróðirinn, Dave, er ágætur og viðkunnanlegur á sinn máta en samt kolvitlaus maður í hlutverki Gregs, nærfatamódelsins með leikgetu sápuóperustjörnu. Það er líka stundum truflandi, vitandi það að bræðurnir eru bara að grilla hvorn annan, frekar en að hægt sé að taka þá fyllilega alvarlega sem persónur. James selur þetta annars vegar betur, með mikilli aðstoð góðrar förðunar, og telst það til mikils afreks að Wiseau reynist vera dýpri karakterinn af þessum tveimur.

Nóg er af góðu fólki til að fylla upp í tiltölulega bratta framvindu myndarinnar, hvort sem það eru skemmtilegar gestainnkomur (Sharon Stone??) eða mikilvæg aukahlutverk, eins og Alison Brie, Paul Scheer, Josh Hutcherson, Nathan Fielder og fleiri. Bestur úr hópnum er Seth Rogen í hlutverki Sandy Schklair, manns sem var upphaflega ráðinn sem umsjónarmaður handrits á setti en endaði með því að yfirsjá stóran hluta framleiðslunnar – svo fólk yrði ekki í hálfa öld í tökum miðað við vinnubrögð og reynslu Wiseau. Hægt og rólega fer Schklair að hætta að láta sérvisku leikstjórans koma sér á óvart.

The Disaster Artist hefði alveg mátt slútta því að opna myndina með því að sýna viðtalsbúta með frægum leikstjórum og leikurum, sem ausa lofi sínu yfir The Room, og rammar Franco hana þannig inn, sem festir myndina svolítið við núið meira en þarf. Samanburðar-vídeóið í lokin var sömuleiðis óþarft, en þar montar Franco sig verulega af því hversu mikil nákvæmnisvinna fór í að kvikmynda senur beint eftir The Room. Þetta er ekkert nema skondin viðbót sem ætti heima sem hluti af aukaefni myndarinnar. Þar fyrir utan er einn partur sem viðkemur Bryan Cranston sem gefur myndinni mjög falska og þvingaða tilfinningaspennu, þegar hún er þegar uppfull af slíkri spennu fólks og tækifærum til annarra ágreininga.

Myndin virkar best sem furðuleg (en á tíðum pínlega klisjukennd) saga af ólíkum félögum sem vilja ofar öllu sjá drauma sína rætast, þó Wiseau sé oftar þannig spilaður eins og hann vilji bara góðan félaga. Ég keypti ekki alltaf vináttuþráðinn á milli Francos og… Francos, en það er aldrei leiðinlegt að fylgjast með því hvernig Greg reynir að hemla á allri skynsemi til að elta þennan bjartsýna furðufugl sem hefur peningalausnina við öllu, og gæti mögulega orðið lykill hans að frægðinni sem hann vill.

Við stjórnvölinn sér eldri Franco vel um að meðhöndla tóna og rennsli og hræðist þess ekki að gæða sál og hvetjandi straumum í verkið. The Disaster Artist er samt engin Ed Wood, og Franco kemst ekki 100% upp með það að finna mikilveginn á mynd sem bæði vill gefa okkur innsýn í líf, þjáningu og karakter þessa manns og gera grín að honum á sama tíma. Eitthvað er aðeins skautað yfir það hvað Wiseau var raunverulega mikið fífl á settinu og það eru ýmsir litlir tengipunktar í frásögninni sem lykta hreinlega af orðinu “skáldaleyfi!”

En hvað um það, hvernig er kynlífið hjá þér?

Besta senan:
Frummarinn.