Heimildarmynd

Styrkleiki er yfirleitt kenndur við öfgakenndan massa og tröllvaxna líkamsbyggingu, en þar sannaði Reynir Örn Leósson sig sem einkennilegt frávik. Reynir sterki var alla tíð utangarðsmaður í leit að viðurkenningu frá samfélaginu sem seint fékkst. Hann átti erfiða æsku og var seinna meir oft séður sem svindlari og fylliraftur.

Aflraunir mannsins voru ótrúlegar, nánast yfirnáttúrulegar, og uppfinningar hans sömuleiðis eftirtektarverðar. Eins og litlu samfélagi fylgir var nóg um kjaftasögur og getgátur, en heimsmetin þrjú sem maðurinn setti standa enn í dag óhreyfð.

Í þessari heimildarmynd Baldvins Z kynnumst við kraftakarlinum, nokkrum úr fjölskyldu hans, göllum hans (sem voru heldur betur margir og því miður hversdagslegri heldur en mætti ætla) og afrekum sem margir klóra sér enn í dag í hausnum yfir. Myndin hefur í áraraðir verið draumaverkefni leikstjórans og segir Baldvin sjálfur í upphafi myndar að hann hafi ekki hætt að hugsa um Reyni síðan í æsku, að hér hafi verið uppi eins konar íslenskt ofurmenni. Bætir hann við að ein af ástæðunum fyrir því að hann vildi gerast kvikmyndagerðarmaður hafi verið að hann vildi fræða fleira fólk um raunir Reynis.

Þótt viðfangsefnið sjálft sé umhugsunarlaust merkilegt er það aldrei sjálfsagður hlutur að heimildarmynd verði það einnig af sjálfu sér. Það eru margar leiðir til þess að segja sögur af afrekum Reynis en gullnáman sem Baldvin hefur sótt í kemur í formi myndefnis sem margt hefur ekki verið sýnt áður. Þetta reynist vera helsti burðarásinn sem skrásetur söguna á glæsilegan hátt, en uppbygging, klipping, áhugaverðir viðmælendur og taumhald leikstjórans skilar ekki bara afburða vel unnu verki, heldur skín eldmóðurinn í gegn og gefur útkomunni eitthvað smávegis auka.

Baldvin daðrar að sjálfsögðu við umræður um hið yfirnáttúrulega, en annað er varla hægt. Reynir var sagður blanda saman líkamsstyrk og aðferðafræði sjónhverfingamannsins. Að sögn Reynis velti hann sér ekkert upp úr þyngdartölum eða hindrunum í raun. Ef hann setti sér fjarstæðukennt markmið var því oft náð með viljastyrknum, og mögulega aukastuðningi frá einhverju að handan.

Áhorfandinn metur það vissulega sjálfur hvort hann kaupir allar frásagnirnar, enda hljóma sumar þeirra eins og eitthvað úr lélegum reyfara. En sönnunin fyrir því fjarstæðukennda sem hann framkvæmdi opnar í rauninni allar umræður á lygilega skondinn máta. Fjölskylda Reynis og aðrir utanaðkomandi segja athyglisverðar sögur og fylgir viðmælendum oftar en ekki mikil útgeislun sem er allt annað en sjálfsögð, sama hvaða efni tiltekin heimildarmynd tekur fyrir.

Fagmaðurinn Jóhann Máni Jóhannsson skreytir myndina með flottri kvikmyndatöku á milli eldra myndefnis og lætur fínustu tónlist frá Eberg koma sér prýðilega fyrir til að betrumbæta bratt en afslappað flæði. Inn á milli piprar Baldvin myndina með stílíseruðum myndlistarbútum sem, ef eitthvað er, hefði mátt vera meira af. Myndefnið er almennt spennandi og með ýmsum leiðum (hljóðupptökum, heimamyndböndum og öðru) öðlast áhorfandinn nánast beina tengingu við Reyni. Eitthvað er um dekkri skugga í frásögninni sem hlaupið er yfir, en Baldvin er nógu skarpur til þess að liggja ekki á hinu óþarfa og það litla sem gefið er í skyn segir meira en þúsund orð þegar upp er staðið.

Nálgun Baldvins er ekki eins og eintóm froða með linnulausum lofsöng eða upptalning á hápunktum. Í staðinn pakkar hann þessu saman í snyrtilega, fræðandi og þrælskemmtilega samantekt um mann sem reyndist vera lifandi dæmi um að allt sé svo sannarlega hægt ef viljinn er fyrir hendi. Slíkt hið sama má segja um hvernig leikstjóranum tókst að þrjóskast áfram til að koma þessu í verk og hafa uppi á myndefninu, sem hefur varla verið áreynslulaust.

Besta senan:
Fangaklefinn.

Stórt er spurt. Er stressið að fara með okkur? Er tæknin að sundra okkur? Hversu miklu getum við breytt með því að stilla aðeins hugarfarið? Í heimildarmyndinni InnSæi er fjallað um leitina inn á við og lögð er áhersla á tengingu okkar við vísindi og náttúruna, hvernig við skynjum heiminn og notum heilann. Rætt er við leiðtoga, listamenn og hugsuði frá ýmsum löndum um hugmyndir um hvernig má endurskoða hugsun okkar í hraða samtímans og hver lykillinn er að sköpunarkraftinum.

Það er krefjandi verk að útbúa heimildarmynd í fullri lengd um eitthvað jafn óáþreifanlegt og innsæið og með verri úrvinnslu hefði getað orðið hávær predikun úr þessu. InnSæi er á tíðum nálægt því að stíga í þá gryfju en það er mikil einlægni í nálgun leikstjóranna Hrundar Gunnsteinsdóttur og Kristínar Ólafsdóttur á efninu. Þær koma inn á mikilvægar og oft alvarlegar umræður frá ólíkum sjónarhornum en það svífur alltaf jákvæð orka yfir heildinni sem og skilaboðunum. Leikstjórarnir fylla líka upp í brattan 70 mínútna sýningartíma með líflegu myndefni, þar sem fiktað er við ólíkar tegundir af myndlist og teiknistíla. Einnig er laumað inn skotum af íslensku landslagi við hvert tækifæri, en annað er varla í boði þegar svona mikil áhersla er lögð á náttúruna.

Hrund er prýðisgóð þula, um leið og þú venst hreimnum hennar. Hún er óhrædd við að opna sig og leyfa persónuleika sínum að skína aðeins. Hún segir frá því þegar hún sinnti mannúðarstarfi á vegum Sameinuðu þjóðanna og þekkti ekki sín takmörk að eigin sögn. Vinnuálagið varð á endanum yfirþyrmandi og klessti hún andlega á vegg, sem leiddi til gjörbreyttrar hugsunar. Þessi reynslusaga Hrundar er inngangspunkturinn sem leiðir inn í skoðun á innsæi, heilaþjálfun og hvert næsta kynslóð stefnir, svo dæmi séu tekin. Viðfangsefnið er forvitnilegt en niðurstaðan ætlast meira til þess að spyrja fleiri spurningar og vekja til umhugsunar frekar en að gefa einhver svör.

Myndinni gengur ágætlega með að flakka á milli merkilegra málefna og eftirminnilegra heimsókna, frá heilarannsóknum til heillandi listakonunnar Marinu Abramović og hugmyndum hennar um lífsmynstur, tengingar fólks og áhættu. Leikstjórarnir einbeita sér líka talsvert í seinni hlutanum að skólabörnum í Bretlandi sem er kennt að takast á við streitu og aukið upplýsingaflæði. Punktarnir eru flestir áhugaverðir en samantektin verður örlítið klúðursleg, sérstaklega þegar sumt efnið er farið að endurtaka sig. Myndin kemur uppbyggjandi skilaboðum á framfæri en skilar þeim út með fullmiklum sykri.

Úlfur Eldjárn styrkir annars heildarverkið töluvert með áhrifaríkri tónlist og skrifast snyrtilega samsetningin að mestu leyti á klipparana. Kaflinn með Högna Egilssyni, syngjandi í helli, passaði reyndar alls ekki inn í myndina, þó kvikmyndatakan hafi verið falleg. Þegar á heildina er litið er margt fallegt við InnSæi og ljóst er að sumir eigi eftir að líta á hana sem vitundarvakningu eða meðal í sálina, á meðan aðrir sjái hana eflaust sem langan fyrirlestur sem hefði getað kafað dýpra ofan í málefnin. En hvetjandi kraft myndarinnar er erfitt að neita.

(þessi umfjöllun birtist upphaflega í Fréttablaðinu 8. október)
Besta senan:
Kaflinn með Marinu.